Την Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2017, στην πρωινή εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Alpha «Happy Day» ο δημοσιογράφος Δήμος Βερύκιος, σε ζωντανή σύνδεση από την ραδιοφωνική εκπομπή που διατηρεί στον ραδιοφωνικό σταθμό του Alpha είπε πως: «το παγκόσμιο χρήμα είναι συγκεντρωμένο σε τρεις πόλους: αυτοί διαφεντεύουν αυτή τη στιγμή τον πλανήτη. Ο ένας πόλος είναι οι τράπεζες, το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Μέσα απ’ αυτό το τραπεζικό σύστημα δύο είναι οι βασικοί πόλοι που παίζουν το παιχνίδι. Ο ένας είναι το εβραϊκό λόμπυ, ισχυρό, ισχυρότατο στην Αμερική και όχι μόνον! Παντού στα μεγάλα ντίλς θα συναντήσεις κι από πίσω κι έναν Εβραίο! Ή έναν μασόνο!». Οι μόνοι που διαμαρτυρήθηκαν, όπως είναι ευνόητο σε μια χώρα 75% Βερύκιων, είναι το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδας.[1]
Ο αντισημιτισμός που επιστράτευσε ο Βερύκιος για να αναλύσει τις πολιτικές/οικονομικές εξελίξεις, δεν είναι ένα φαινόμενο που κινείται στο περιθώριο τούτης της κοινωνίας. Ο Βερύκιος πράγματι επικαλέστηκε την παραδοσιακή αντιεβραϊκή ρητορική ενός αντισημιτικού εξηγητικού μοντέλου που το συναντάμε παντού: στην αριστερά και τη δεξιά – καθώς, τον τελευταίο μισό αιώνα, ο αντισημιτισμός αποτελεί ανεπίσημη παντιέρα όλου αυτού του πολιτικού φάσματος σε όλη την Ευρώπη – αλλά και στο λεωφορείο, στην καφετέρια, στο σπίτι… παντού! Δηλαδή, ο Βερύκιος, που στην ουσία παρουσιάζει την άποψή του χωρίς ουσιαστικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με την εποχή του Γ´ Ράιχ, δεν είναι παρά άλλη μια βαρετή κοινοτοπία του μέσου αγανακτισμένου έλληνα που έχει ως κυρίαρχο καθεστώς αλήθειας ένα βαθιά ριζωμένο και ευρύτατα εμπεδωμένο απαντητικό σχήμα που ξεκινάει με την παρουσίαση των ελλήνων – των κατεξοχήν θυτών επί ελληνικού εδάφους – ως θύματα, και ύστερα επιχειρεί να εξηγήσει τις ραγδαίες, θεμελιώδεις διαδικασίες αλλαγής που πράγματι έχουν απογίνει απειλητικές για πολλούς ανθρώπους.
Στα πλαίσια αυτού του σχήματος, ο εβραίος αναπαρίσταται ως μια καρικατούρα που αντλεί ζωτική ενέργεια από την κοινωνική δυστυχία. Ο αντισημίτης ορίζει τον εβραίο ως μια εχθρική και ταυτόχρονα ισχυρή ετερότητα που υποσκάπτει την υποτιθέμενη ενότητα του λαϊκού κοινωνικού σώματος, πλάθοντας μια φαντασιακή σχέση μεταξύ ξενιστή (η παραγωγική τάξη των ελλήνων) και παρασίτου (του εβραϊκού λόμπι που απομυζεί το μόχθο των άλλων). Έτσι αφήνουν οι Βερύκιοι, και σαν πιστά σκυλιά του λαού και του κράτους τους που είναι, εντελώς έξω από το κάδρο της κριτικής τόσο τα ίδια τα αφεντικά τους που είναι ελληνοχριστιανικής καταγωγής βέβαια, όσο χαϊδεύουν και τα αυτιά των μικροαστών ελλήνων που νανουρίζονται στα εθνικιστικά παραμύθια πως είναι άμοιροι κάθε ευθύνης για την κρίση τους.
Αλλά ο Βερύκιος γνωρίζει ότι ποντάρει σε σίγουρο άλογο. Ο λόγος που ανασύρει σήμερα στη ναζιστική και προ-ναζιστική γερμανία είχε μεγάλη επιτυχία και διάδοση, έγινε κτήμα των μαζών και απέκτησε ανατρεπτική χροιά με τη μορφή του λαϊκού (volkish) αντικαπιταλισμού. Τέθηκε και εκδηλώθηκε ως ένα είδος αντίδρασης, δηλαδή, απέναντι «στους ισχυρούς του κόσμου», και όχι απλά ως μια αναμέτρηση με το ξένο/διαφορετικό για την υπεράσπιση του «Volkskörper» («λαϊκού σώματος» στη γλώσσα των ναζί). Η σύγκριση με τις χρήσεις του γερμανικού αντισημιτισμού δεν συνιστά υπερβολή γιατί 70 χρόνια μετά την εξόντωση του ευρωπαϊκού εβραϊσμού, κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν ξέρει τι κατάληξη και τι βάρος έχουν αυτά που λέει. Εξάλλου, ο αντισημιτισμός δεν έμεινε στη γερμανία. Οι ελληνικές φυλλάδες, οι έλληνες Βερύκιοι κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής της ελλάδας έγραφαν στη Θεσσαλονίκη:
«Από σήμερον οι Εβραίοι θ’ απασχολούνται εις έργα παραγωγικά… Η Θεσσαλονίκη επανηγύρισε σήμερον. Χάρις εις την ωραίαν έμπνευσιν των Αρχών Κατοχής, χιλιάδες Ισραηλιτών που ησχολούντο με παρασιτικά επαγγέλματα, θα εργασθούν τώρα. Θα γίνουν παραγωγικοί. […] Χιλιάδες λαού πάσης ηλικίας και τάξεως συγκεντρώθησαν διά να απολαύσουν το θέαμα της περισυλλογής εξ χιλιάδων περίπου ανθρώπων της μαύρης αγοράς, οι οποίοι θα τοποθετηθούν όπως τους αρμόζει, όπου θα είναι ακίνδυνοι διά τον τόπον και ωφέλιμοι κατά το δυνατόν […] Ο ελληνικός πληθυσμός με μεγάλην ευχαρίστησιν και ανακούφισιν, είδε να λαμβάνεται το ευεργετικόν αυτό μέτρον της χρησιμοποιήσεως, δηλαδή, των παρασιτικών εις έργα κοινής ωφελείας.»[2]
Για τους αντισημίτες στο πρόσωπο του εβραίου αποδιδόταν διαχρονικά η πηγή της εξουσίας, ο καπιταλιστικός/οικονομικός φιλελευθερισμός και τα εκφυλιστικά στοιχεία του δυτικού πολιτισμού. Ο αντισημιτισμός δεν στοχοποιεί απλά την εβραϊκή ταυτότητα, αλλά της αποδίδει μεταφυσικές, ασύμμετρες δυνάμεις, μαζί με την θέληση για συνωμοσία και παγκόσμια κυριαρχία, έλεγχο του κόσμου, των media, των τραπεζών, της μουσικής βιομηχανίας και του κινηματογράφου κλπ. Ο εβραίος γίνεται μετωνυμία του καπιταλιστή και εμπειρική ενσάρκωση ενός συστήματος αφαιρέσεων, είναι η κρυμμένη αιτία που προβάλλεται ως ενσάρκωση του ριζικού κακού, στο οποίο και αποδίδεται από τον όχλο η πηγή όλων του των δεινών. Μια κοσμοθεωρία που έχει αντίκρισμα και απήχηση στο 75% αυτού που ονομάζεται ελληνικός λαός, όπως έδειξαν πρόσφατες έρευνες. Κοσμοθεωρία που αποτέλεσε, ωστόσο, και στοιχείο της καρδιάς και του πυρήνα του ναζισμού. Γεγονός που με τη σειρά του καταργεί κάθε ερμηνεία που θέλει τον αντισημιτισμό να αποτελεί πια ένα επουσιώδες και παρωχημένο σημείο ερμηνείας του κόσμου, την οποία μια σύγχρονη αντιφασιστική ανάλυση θα μπορούσε να ταξινομήσει ως μια μορφή ρατσισμού δίπλα σε όλες τις άλλες ή/και να την προσπεράσει. «Ο ρατσισμός σπανίως, απ’ όσο ξέρω, συγκροτεί ένα ολόκληρο σύστημα με το οποίο επιδιώκει να εξηγήσει τον κόσμο. Ο αντισημιτισμός είναι μια πρωτόγονη κριτική του κόσμου, της καπιταλιστικής νεωτερικότητας. Ο λόγος που τον θεωρώ ιδιαίτερα επικίνδυνο για την αριστερά είναι ακριβώς επειδή ο αντισημιτισμός έχει μια ψευδο-χειραφετησιακή διάσταση την οποία άλλες μορφές ρατσισμού σπανίως διαθέτουν.» γράφει σωστά ο Moishe Postone.
Τα απαράλλαχτο μοτίβο που ακολουθεί αυτός ο λόγος είναι να συρρικνώνει και να ανάγει την κινητήρια δύναμη των κοινωνικών εξελίξεων σε μια κλίκα μιας οικονομικής ελίτ που κινεί τα νήματα σε κάποιο σκοτεινό δωμάτιο. Επιστρατεύεται, δηλαδή, ένα αξιοπρόσεχτο μείγμα στοιχείων των κοινωνικών συνθηκών, ημιτελών γνώσεων και παρανοήσεων ως δεδομένα. Παρουσιάζει τις μάζες ως αθύρματα, θύματα που δεν έχουν παρά παθητικό ρόλο στις κοινότητες τις οποίες αποτελούν ενεργά μέλη, διαγράφοντας, έτσι, την όποια αυτενέργειά τους. Οι ρήτορες αντισημίτες, συνωμοσιολόγοι και άλλοι παρόμοιοι μιλούν από τη θέση ενός ανήκειν σ’ έναν κλειστό κύκλο μυημένων, πεφωτισμένων ανθρώπων οι οποίοι κατέχουν μια αλήθεια που η πλειοψηφία δεν είναι ακόμη έτοιμη να την ακούσει, να τη δεχτεί – και γι’ αυτό εκθέτουν τις πληροφορίες τους βάσει μιας άτυπης ιεραρχικής κλίμακας, από τις πιο απλές που μπορεί να τις αφομοιώσει ο μέσος συνομιλητής μέχρι να καταλήξουν στη σταθερή και διαχρονική δόλια παρουσία του ισχυρού εβραίου.
Ο κάθε Βερύκιος το κάνει αυτό με μια τσάμπα ευκολία βέβαια, μέσα τη σταθερή του θέση μπροστά από τον τηλεοπτικό φακό. Δεκαπέντε μέρες πριν την παγκόσμια μέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος όλα αυτά μας θυμίζουν και πάλι τις δύο βεβαιότητες που ανέκαθεν είχαμε για τον ελληνικό αντισημιτισμό. Πρώτον, παραμένει ακμαίος, ωμός και αχαλιναγώγητος όπως τον γνωρίζαμε. Δεύτερον, οι θεσμικοί παράγοντες, οι επίσημες αρχές, οι φιλελέδες και οι ακαδημαϊκοί δεν πρόκειται να κάνουν κάτι παραπάνω για αυτό πέρα από το να βγάζουν λόγους στις ημέρες μνήμης των νεκρών εβραίων, αφήνοντας βέβαια στην τύχη τους, τους ζωντανούς ακόμη εβραίους. Η έκφραση αντισημιτισμού πρέπει να έχει ένα κόστος.
Antigreek emigre
16.1.2017
[1] Μια πρόσφατη έρευνα (Μάϊος 2014, Anti-Defamation League) δείχνει ότι το 69% των ερωτηθέντων στην ελλάδα ενστερνίζεται αντισημιτικές απόψεις. Πρόκειται για ένα ποσοστό που είναι συγκρίσιμο με αυτό της Σαουδικής Αραβίας, μεγαλύτερο σε σχέση με το Ιράν (56%) και σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με τη θεωρούμενη ως δεύτερη πιο αντισημιτική χώρα της Ευρώπης, τη Γαλλία (37%). Επόμενη έρευνα τον Ιανουάριο του 2015 από το Α.Π.Θ. και τις πρεσβείες Αγγλίας, Καναδά, Ρουμανίας έδειξαν περαιτέρω αύξηση των αντισημιτικών αντιλήψεων στον ελληνικό πληθυσμό. Είχε μεσολαβήσει έρευνα από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη όπου οι έλληνες σε ποσοστά εξαιρετικά ψηλά προέκριναν αντισημιτικές «απόψεις». Το 75,25% για παράδειγμα, των ερωτώμενων έδειξε ότι πιστεύει ότι η ελληνική κρίση ήταν προσχεδιασμένη από ξένα κέντρα… Για παλιότερες έρευνες από τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 βλέπε και Antisemitism in Contemporary Greek Society, Daniel Perdurant (The Vidal Sassoon International Center for the Study of Antisemitism, 1995) και Anti-Semitism in Greece: Embedded in Society: An Interview with Moses Altsech, στο Post-Holocaust and Anti-Semitism, No. 23, 1 August 2004 / 14 Av 5764.
Για την ανακοίνωση του ΚΙΣΕ βλ. Ανακοίνωση για τις αντισημιτικές δηλώσεις του δημοσιογράφου Δήμου Βερύκιου στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha, 13.1.2017, στην ιστοσελίδα του ΚΙΣΕ. Η τραγική μοναξιά των ελλήνων εβραίων δεν φαίνεται βέβαια μόνον και από το ότι κανείς δεν μιλάει ενάντια σε τέτοιες ακραίες αντισημιτικές δηλώσεις πέρα από τους ίδιους – που να ‘ναι άραγε οι ακαδημαϊκοί αντισημιτο-λόγοι και λοιποί πωρωμένοι με τους νεκρούς εβραίους της Σοά; – αλλά και από το ότι μπροστά στο αυτονόητο της εξύβρισης των εβραίων από τον κάθε τυχάρπαστο, ακόμη και η θεσμική υπεράσπιση των μειονοτήτων πάει για μπάνιο… «1. Όποιος με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή δια του τύπου… στρέφεται κατά ομάδας προσώπων ή μέλους της που προσδιορίζεται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή την αναπηρία, όταν η συμπεριφορά αυτή εκδηλώνεται κατά τρόπο που μπορεί να υποκινήσει βία ή μίσος ή ενέχει απειλητικό ή υβριστικό χαρακτήρα κατά μίας τέτοιας ομάδας ή μέλους της, τιμωρείται με τις ποινές της παραγράφου 1 του προηγούμενου άρθρου.» Άρθρο 2 του ν. 927/1979.
[2] Αναφέρεται στο άρθρο του Γιώργου Μαργαρίτη, “Αντισημιτισμός: «τεχνικές» παράμετροι” που συμπεριλαμβάνεται στον τόμο Εβραϊκές Κοινότητες ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, 15ος-20ος αιώνας: Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτική, Πολιτισμός (Ισνάφι, 2016).